Verslagen / Masterclass documentairemaker Raymond Depardon

MasterClass Raymond Depardon

 Jaap Mees

                                                          Depardon

De Franse fotograaf en filmmaker Raymond Depardon (1942) staat uitgebreid in de belangstelling. Naar aanleiding van zijn nieuwe film Profils Paysans: le quotidien (dagelijks leven) wordt een groot retrospectief getoond van zijn werk, in het I.D.F.A. maar ook in het Filmmuseum in Amsterdam en het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam.
Vandaag houdt hij een Masterclass samen met zijn geluidsvrouw /producente Claudine Nougaret. In een bomvol Cinerama 1 met als gespreksleider de NRC-journalist Raymond van den Boogaard.

Het oeuvre van Depardon kan ruwweg worden opgedeeld in vier thema’s. Het Boerenbestaan (voorbeeld: de trilogie Profils Paysans), de Woestijn (voorbeeld: La Captive du Desert), de Reporter Reflecteert (voorbeeld: Reporters) en de Parijse Instanties (voorbeeld: Faits Divers). Raymond Depardon begon al op 16-jarige leeftijd als persfotograaf en sloot zich later aan bij het befaamde fotocollectief Magnum. Depardon heeft een beetje het postuur van Hitchcock, hij heeft een zachte maar gedecideerde stem en komt over als een geduldige man die niet makkelijk van zijn stuk is te brengen.

De woorden van Depardon worden af en toe onderbroken door filmfragmenten uit zijn oeuvre. Het eerste fragment is uit Delits Flagrants uit 1994 (Op heterdaad betrapt) waarin een jonge tasjesdief wordt ondervraagd. Depardon: “alles is gedraaid vanaf een camera positie, in het Middeleeuwse gerechtshof in St.Chapelle. Heel imponerend. In Frankrijk moet de rechtspraak anoniem zijn zolang de verdachte niet schuldig is verklaard. Daarom was het moeilijk toestemming te krijgen. Zijn vrouw Claudine Nougaret voegt toe: “Raymond kan zich verbergen achter de camera, als geluidsvrouw kan ik dat niet.”

Van den Bogaard vraagt of er vaak discussies zijn tussen de beschuldigden in de rechtszaal en de filmmakers. Depardon: “Als filmmaker wil je graag bevriend zijn met de mensen voor de camera maar dat kan in een rechtszaal soms moeilijk. Trouwens objectiviteit is een illusie, als je iets in kader zet, is dat op zich al een statement. Een camerastandpunt innemen is cruciaal in elke film.”

Pijn

Het tweede fragment komt uit L’annees declic (‘84). Een autobiografische documentaire met veel foto’s en archiefmateriaal uit eigen werk over zijn boerenachtergrond, zijn werk als fotojournalist en artiest. Hij noemt zichzelf niet zonder zelfspot “ un chasseur d’images”, oftewel een beeldendief. Toen hij jong was wist Depardon al dat hij geen boer wilde worden maar filmmaker. Het werd eerst fotograaf omdat dat makkelijker was te verwezenlijken. Fotografie helpt me om een film te maken.

Fotografie is meer esthetisch, terwijl film gaat over tijd, woorden, ritme en over leven en dood, dat veroorzaakt een zekere pijn. Er komt een vraag uit de zaal om dat te verduidelijken. Depardon: kijken is een soort geweld. Een beetje voyeuristisch. Daarbij heb ik een zekere gene, misschien heeft het te maken met mijn agrarische achtergrond, je wilt je niet te veel op de voorgrond dringen.

De Franse cineast filosofeert dan over “temps faible” en ”temps fort”. Temps faible is de tijd waarin niets gebeurd.” Bij film zet je de camera aan voordat er iets gebeurt, in fotografie reageer je op het moment. Je moet altijd de tijd voordat er iets gaat gebeuren filmen (“avant, avant”) om het bijzondere moment te bereiken. Claudine zegt altijd je bent verschrikkelijk, je stopt nooit met filmen.“
Het derde fragment is uit Reporters (‘81), waarin Depardon en stukje laat zien over een paparazzi, die Jacques Chirac volgt op zijn burgemeesters campagne.

Hij brengt een bliksembezoek aan vele winkels in Parijs. Iemand biedt hem spontaan iets te eten aan maar hij neemt het niet aan omdat hij binnenkort gaat lunchen en zijn eetlust niet wil bederven. Oeii…

Participeren

De vierde filmclip is uit Un Homme sans L’Occident, 2002 (niet geraakt door het Westen). De film speelt zich af in de Sahara. Een bizar fragment waarin twee mannen een kameel een halsdoek om binden en dan met een houten frame zijn bek opensperren om er vocht uit te halen, zodat een dorstig kind dat meereist, kan overleven. Depardon laat dit fragment zien, omdat het geënsceneerd is.

Ondanks zijn succesvolle loopbaan is Raymond Depardon toch bescheiden gebleven. Ik vind mezelf niet zo’n goede cameraman. Ik mis nog steeds enkele dingen. Ik vind het erg belangrijk een gevoelsband met mijn gedraaide materiaal te hebben. Je moet houden van je geschoten beelden, maar niet te veel!
Het laatste filmfragment komt uit de film Urgences (’88) over mensen die in acute psychische nood verkeren. Een geboeide man in een rolstoel scheldt een therapeute verrot en richt zich plotseling tot Depardon. Een bloedstollend moment. Depardon: “filmen is participeren. Als iemand je direct aanspreekt zoals hier, dan moet je wel antwoorden, ook al ben ik geen sociaal werker.
Het frappante is dat ik nu vaak misère verfilm, met hele luxe filmapparatuur. Exact hetzelfde materiaal waarmee je grote sterren filmt als Gerard Depardieu of Sandrine Bonnaire.
Dat heeft ook een economische reden. Mijn publiek verwacht toch een zekere standaard.

In het filmen vind ik het heel belangrijk je visie en je beeld te bevrijden. En bovenal compassie te tonen. Minder te filmen maar alles te laten zien! Daar draait het uiteindelijk allemaal om.”

Jaap Mees

Voor meer informatie over Raymond Depardon: