Verslagen / In memoriam Pieter Verhoeff: integere filmmaker zonder poespas

Woensdag 17 april 2019 overleed filmmaker Pieter Verhoeff (1938-2019). Hij was bekend van films als Nynke, Het Teken van het Beest en Van Geluk Gesproken.(Gouden Kalf in Utrecht) Ook maakte hij mooie kernachtige documentaires bijvoorbeeld over een blinde Friese dichter Tjêbbe Hettinga: ‘In dat zoeken zonder vinden.’ En een prachtige film over cartoonist Peter van Straaten. Ooit zocht ik hem regelmatig in zijn huis op voor scenariobesprekingen voor de film Roma, samen met schrijver Leo Stroeven. Enkele herinneringen.

Het scenario Roma, over een jongen van twaalf, die opgroeit in een rauwe volksbuurt in Utrecht en de schoonheid van het leven leert kennen dankzij Roma, een Surinaamse hulp in de huishouding. Gebaseerd op de ervaringen van Leo Stroeven. Het script was geselecteerd voor een traject op de Filmacademie. Daarvoor mocht je een coach uitkiezen en ik koos Pieter Verhoeff om zijn no-nonsens houding en mooie authentieke films als Nynke.

Pieter Verhoeff was in mijn beleving een nogal weerbarstige man met een goed sociaal bewogen hart. Hij was veeleisend voor zichzelf en ook voor anderen. Dat was goed voor mij, want op mijn filmschool in Londen was er geen stage, daarom was het des te fijner om met een praktijkman als Pieter Verhoeff te werken. Vaak hadden wij onze scenariolessen, want dat waren het in feite aan zijn grote keukentafel. Wij zaten aan tafel en Pieter stond vaak geleund tegen de verwarming aan en pijnigde zijn hoofd over mogelijke oplossingen bij het schrijven. Van de wijze lessen vol inzicht, kennis en grote liefde voor film genoten wij en konden er uren over napraten.

Ook weet ik nog dat Pieter Verhoeff over zijn werk en leven vertelde op een middag in de Melkweg in Amsterdam. Hij kwam op de fiets met een zak vol spullen in een plastic Albert Heyn zak. Typisch Pieter, geen moderne leren tassen, maar gewoon een boodschappentas. Hij was oprecht blij dat wij waren gekomen en had totaal geen sterallures. Hij was eerder wat verlegen van nature, maar compenseerde dat met een charismatische aanwezigheid.

Ook herinner ik me nog goed dat toen mijn vader stierf in 2007 en ik hem dat mailde hij op een hartelijke, empathische manier reageerde. Ik schreef hem dat ik een citaat van de Russische filmmaker Andrei Tarkovski had gebruikt bij mijn vaders begrafenis:

“In al mijn films, leek het mij belangrijk om het publiek te herinneren aan het feit dat zij niet alleen zijn in een leeg heelal, maar dat zij verbonden zijn door ontelbare draden met hun verleden en heden. Dat door zekere mystieke wijze, elk mens de band realiseert met de wereld en het leven van de mensheid.”

Kunstenaars als Pieter Verhoeff met een oprechte interesse voor ander filmmakers zijn zeldzaam. Ik zal zijn onopgesmukte en krachtige aanwezigheid missen.

Jaap Mees