Verslagen / IDFA 2018 blog 1: Van Ingmar Bergman tot Baltisch collectief
Het 31e International Documentary Festival Amsterdam is het eerste festival van de nieuwe artistiek directeur Orwa Nyrabia.(40) Deze Syrische producent en medeoprichter van het documentaire festival Dox Box in Damascus(Syrië) is al 15 jaar betrokken bij IDFA, ook als programmeur. In dit eerste blog in een serie van drie over: Searching for Ingmar Bergman en Bridges of Time een poëtische documentaire over de Baltische New Wave.
Margarethe von Trotta(1942), de Duitse filmmaker( Die Bleierne Zeit, Schwestern) maakt een prachtig gebalanceerd en inzicht biedend portret van de grote Zweedse filmregisseur Ingmar Bergman. Searching for Ingmar Bergman begint met een van zijn eerste films het Zevende Zegel, met de beroemde scene waarin een ridder schaakt met de Dood. In prachtig zwart wit gedraaide beelden. Dit was de eerste film die von Trotta zag en daardoor raakte ze gefascineerd door het werk van Bergman. Met name in zijn regie van de acteurs en actrices in het bijzonder, de psychologische diepgang en de heldere mise- en -scene.
Von Trotta ontdekt tot haar grote verrassing dat haar film Die Bleierne Zeit in Bergman’s top 10 van films staat, als enige vrouwelijke maker. Zij gaat op zoek naar de gecompliceerde mens Bergman. Ze zoekt actrices, familie, vrienden en andere filmmakers op om hun licht te laten schijnen over Bergman, die met Fellini, Tarkovski,Bresson en Chaplin tot de grootste cineasten behoort.
Existentiële thema’s
Liv Ullmann, éen van Bergman’s zes echtgenotes, en actrice in 11 van zijn films, spreekt over zijn liefde en grote aandacht voor acteurs. En over zijn grote drang alles op de set in de hand te hebben. Zijn filmende zoon Daniel, die uiterlijk veel op hem lijkt, vertelt dat hij meer aandacht had voor zijn acteurs, dan voor zijn eigen kinderen. Samen met zijn vader maakte Daniel een film Sunday’s Children, waarvan Ingmar het scenario schreef en Daniel de regie deed. Ingmar wilde dat Daniel een scéne schrapte, maar dat weigerde hij.
Andere filmers zoals de eloquente Fransman Olivier Assayas (L’Eaux Froide, Personal Shopper) benadrukt het belang van Bergman voor de Europese cinema. Met name zijn acteurs regie en de onverschrokkenheid in zijn universele en existentiële thematiek. Relatieperikelen, een onvermogen tot echte communicatie en de verhouding van mens tot God. Hij was een van de eerste filmmakers die film gebruikte als expressiemiddel en daarmee de weg baande voor andere filmmakers. De Nouvelle Vague makers als Truffaut, Godard en Chabrol droegen de Zweed op handen. Bergman beïnvloede ook Assayas in het gebruik van prachtige extreme close up’s van de gezichten van zijn acteurs.
Metafyschische films
De film Bridges of Time is precies het soort film waar ik van houd. Het begint met een mijmering over het aardse leven en het hemelse leven, het landschap van de ziel. Met prachtige landschappen, mooi sterke gegroefde koppen van filmers met wit haar en baarden en wonderbaarlijke zwart wit fragmenten uit oude documentaires van de jaren zestig. De documentaristen Kristine Briede en Audrius Stonys zoeken de cineasten van toen op en smeden heden en verleden tot eenheid. De filmmakers werden de Nouvelle Vague van de Baltische staten genoemd. Estland, Letland en Litouwen. Zij maakten artistieke en metafysische films, die zich afzetten tegen de propagandistische filmtaal van die tijd. De centrale vraag is wat betekent het om een documentairemaker te zijn? Seleckis éen van de filmmakers zegt: ‘we bestudeerden de mens met alle middelen die we hadden. We beschikten over een camera en tijd.’
Jaap Mees
trailer Bergman https://youtu.be/UdVir4NVfjE
trailer Bridges of Time https://youtu.be/pHNFD-pWv60