Verslagen / IDFA 2016: Masterclass Coco Schrijber en Homo Sapiens van Geyerhalter

Het 29e International Documentary Filmfestival Amsterdam(IDFA) 2016 is de laatste editie met directeur Ally Derks. Volgend jaar neemt ze bij het 30 jarige IDFA officieel afscheid, zij heeft het festival een nationaal en internationaal erkend gezicht gegeven en is een gedreven ambassadeur voor de documentaire. Het eerste verslag van IDFA 2016.

De laatste jaren kies ik ervoor om enkele zorgvuldig uitgekozen films te bekijken, eerdere jaren al of niet bewapend met een perskaart , zag ik vele films en schreef erover in diverse media. Maar zoals iedere trouwe IDFA bezoeker weet, gaan de films hier vaak over schrijnende mistanden  en sociaal onrecht dat door de filmmakers aan de kaak wordt gesteld. Zware kost, maar ook zijn er na wat speurwerk wel meer lichtvoetige films te vinden.

* Coco Schrijber

Deze jaargang van IDFA, het grootste documentaire festival ter wereld, begint met een Masterclass van Coco Schrijber. Zij is een slimme, eigenzinnige Nederlandse schrijver en documentarist, onder meer bekend van films als ‘First Kill’ en ‘Bloody Mondays & Strawberry Pies’. Voor deze laatste film over verveling kreeg zij een Gouden Kalf op het Nederlandse Filmfestival. Zij vroeg de charismatische acteur John Malkovich als verteller. Tot haar verbazing stemde hij toe, nadat zij een geborduurde brief had geschreven, omdat zij wist dat Malkovich zelf borduurde  in zijn sporadische vrije tijd.

Kernzin

Bij haar opkomst zegt de wat grieperige Schrijber, dat zij moet lachen om het woord Masterclass, dat hoort meer bij echte grote namen in de filmwereld vindt zij. Zij valt met de deur in huis en benoemt drie kernpunten bij haar werkwijze : Wacht maar, wat gaan we doen? en nee kunnen zeggen. Om een film te maken, moet je vooral trouw zijn aan jezelf, en je niet te veel laten beïnvloeden door de talrijke mensen die bij het draaiproces betrokken zijn. Vaak met tegengestelde belangen. Voordat je de film gaat maken moet je voor jezelf duidelijk weten wat je precies wilt, het helpt om de synopsis van de film in één kernzin te formuleren. Dat geeft de nodige focus. Om filmmaker te zijn moet je goed weten wie je bent en wat je echt fascineert. Voor haar is een interview dikwijls het beginpunt van haar film, zo leer je de personages  goed kennen. In haar eerste lange film ‘First Kill komt zij in de vraaggesprekken direct ‘to the point’, omdat ze in deze film vaak maar 20 minuten  heeft om een dader, bijvoorbeeld een Vietnam veteraan  te interviewen.

 Haar nieuwste film is dit jaar in IDFA te zien. ‘How to meet a Mermaid’, veelbelovend bij het zien van de trailer met schitterende beelden. De docu gaat over de verwoestende kracht en de grote schoonheid van de zee. De zee die neemt en de zee die geeft. Een van de drie verhaallijnen is het verdwijnen van haar broer in 2000 bij het duiken in een zee in Egypte. Ook raakt  er een vrouw vermist op een cruiseschip en probeert een Mexicaan de zee over te steken op een surfplank.

Coco Schrijber vertelt dat zij intuïtief werkt, voor haar is geluid erg belangrijk, film heeft sterk haar voorkeur boven digitale HD. Schrijber is erg geïnteresseerd in literatuur en gelooft zij in films maken vanuit een persoonlijke interesse. Zij is ervan overtuigd dat een gedetailleerd filmplan helpt bij het verkrijgen van subsidie.

Homo Sapiens

Zo heet de nieuwste film van Nikolaus Geyerhalter uit Oostenrijk. Hij werd bekend door zijn overrompelende documentaire ‘Our Daily Bread’ over de voedselindustrie. De productie van ons voedsel zo zien we hier wordt grotendeels door machines gedaan. We zien beelden van duizenden kuikentjes op een lopende band, varkens die achteloos in een lange rij worden gehangen en een machine die olijven uit een boom schudt om wat voorbeelden te geven. De menselijke maat is ver te zoeken in deze ontluisterende en vele malen bekroonde film.

Verlaten

‘Homo sapiens’ is een  film over verweesde oorden,  die door de mens zijn verlaten en waar de natuur zijn eigen gang gaat. In diverse continenten als Europa, Azië, Noord-Amerika en Zuid-Amerika gefilmd. Verlaten ruïnes van kerken, grote lege kerncentrales, ziekenhuizen, theaters en andere plekken zoals het Rotterdamse zwembad Tropicana, wat al tijden leeg staat. De film is in direct cinema stijl gedraaid, observerend en zonder ‘voice over’ en interviews. In de stijl van meesterfilmmakers als Jean Rouch, Frederick Wiseman of  Donn Pennebaker.

Totalen

Geyerhalter geeft geen commentaar, de enige geluiden die te horen zijn worden veroorzaakt door  rondfladderende duiven, een stuk plastic wat wegwaait op de grond of kletterend regenwater dat door gaten in de daken naar binnen stroomt. De film is verdeeld in hoofdstukken met stukken zwart ertussen. De elementen water, wind en licht spelen een belangrijke rol. In het begin denk je:  moet ik 94 minuten naar  verlaten locaties gaan kijken, maar al snel weet Nikolaus Geyerhalter je met zijn strakke en  raak gekozen kaders voor zich te winnen. Hij draait vaak in totaalshots,  zodat de kijker zelf kan bepalen waar die naar kijkt. Heel sporadisch komt Geyerhalter dichterbij met zijn camera. De gedachte komt op waarom het medium film is gebruikt in plaats van fotografie. De essentie van film is bewegende beelden. Maar als je goed kijkt zit er wel degelijk beweging in de beelden veroorzaakt door de wind, de regen of vogels in de ruimte. Niet dynamisch maar eerder subtiel en meditatief. Het mooiste vind ik de shots met banen licht die binnenvallen in een verlaten kerk of theater. Pure magie. Nikolaus Geyerhalter is een oorspronkelijke filmmaker om te blijven volgen.

Jaap Mees

Deel 2:  Met o.a The European over Frans Timmermans en een film over een adelaarsjager in Mongolië.

* Fotorechten IDFA 2016.