Verslagen / IDFA 2016: De Europeaan, de Adelaarsjager en de Amazone Indianen

Dit weekend zeer sterke en heel diverse documentaires gezien in IDFA. ‘The European’, een uitermate boeiend kijkje achter de schermen bij diplomaat Frans Timmermans. Vanavond om 20.25 uur op Nederland 2. ‘The Eagle Huntress’ over het eerste meisje in Mongolië, die in de voetsporen treedt van haar vader bij het trainen van wilde adelaars. Tenslotte ‘Anuktatop, The Methamorphosis’ in direct cinema stijl gedraaid over de Wayana stam in Guyana.

The European

Reikhalzend werd er uitgekeken naar de wereldpremière van ‘The European’ in Carré over het leven van Frans Timmermans,  vice-voorzitter van de Europese Commissie. Gemaakt door filmmaker Dirk Jan Roeleven, bekend van films als Nieuwe Helden over Tour de France renners en een portret van Louis van Gaal. In ‘The European’ volgt Roeleven Timmermans over een periode van twee jaar. In een tijd met grote maatschappelijke gebeurtenissen als het neerstorten van de MH 17, de gigantische exodus van vluchtelingen en de Brexit. We zien Timmermans in vergaderingen, bij hem thuis, in de taxi op weg naar weer een volgende belangrijke bijeenkomst. Lopend in de straten van New York en  commentaar gevend op zijn gedenkwaardige, menselijke speech in de VN Veiligheidsraad van de Verenigde Naties na het ongeluk met de MH 17 in Oekraïne.  Timmermans kende de filmmaker al, nadat hij zijn boek ‘De Nieuwe Fiets’ over een passievolle wielertocht van Roeleven in de Alpen had gelezen. Dat maakte grote indruk op hem. Duidelijk is in deze film te merken dat de twee elkaar mogen en vertrouwen. Roeleven schetst een veelzijdig en goed overkomend beeld van het hectische leven van de diplomaat. Hij mixt daarbij knap de professionele kant met Timmermans persoonlijke leven. Zo zien we hem met clubsjaal als supporter bij Roda JC, met zijn zoon en luid meezingend bij een concert van zijn held Bruce Springsteen. Timmermans komt naar voren als een sociaal betrokken, humoristisch, ad rem, gedreven en nuchtere Limburger.  Een gedreven kosmopoliet, die moeiteloos vijf talen spreekt. Dit is een uitstekende gedraaide, kernachtig gemonteerde en inhoudelijk sterke documentaire.

The Eagle Huntress

Totaal anders, maar niet minder interessant is ‘The Eagle Huntress’. De docu gaat over Aisholpen, een meisje van dertien, die in het afgelegen Altaj berggebied in Mongolië van haar vader leert om adelaars te trainen. Traditiegetrouw wordt deze jacht en training van adelaars uitgeoefend door mannen.  Aisholpen is het eerste meisje in de geschiedenis, die mee gaat doen aan een landelijk Adelaarsjagerswedstrijd.  De Engelse filmmaker Otto Bell schiet zijn eerste lange film voor een klein budget van onder de 100.00 dollar, gedeeltelijk met eigen investeringen. Bell zag een foto dagboek van de Israëlische fotograaf Asher Svidensky en was direct gefascineerd door Aisholpen. De documentaire lijkt gedraaid als een grote speelfilm, met indrukwekkende droneshots van het prachtige immense landschap, intrigerende gezichten van Aisholpen, haar vader  en andere Mongoliërs. Ook de adelaars worden van heel dichtbij gevolgd in hun vlucht. Een ware tour de force, soms gefilmd bij 40 graden onder nul, met een crew van slechts drie mensen. De opbouw van de film in drie aktes lijkt ook op een feature film, met obstakels, keerpunten en uiteindelijk een grootse apotheose. Bij de publicatie van dit verslag staat ‘The Eagle Huntress’ bovenaan bij de Publieksfavorieten.

Anuktatop, the Metamorphosis

Contrasterend met deze spectaculaire documentaire is de melancholische  documentaire ‘Anuktatop, the Methamorphosis’, van de Franse filmmakers Nicols Pradal en Pierre Selvini ( check). Over het weinig rooskleurige dagelijkse leven van Amazone Indianen. Om precies te zijn, de Wayana stam in Frans Guyana. In direct cinema stijl gedraaid, zonder interviews en zonder commentaar. Het doel van de direct cinema of cinema vérité is,  het leven te betrappen zoals het zich voordoet , zonder inmenging. In de montage wordt de film dan echt geconstrueerd. Soms enigszins richtingloos, zeker na het zien eerder van de strak gestructureerde Eagle Huntress, maar  met veel geduld, integriteit en fantastisch camerawerk gemaakt. We volgen enkele mensen, jong en oud, van de Wayana stam in hun dorp midden in de jungle. In de Q en A (vragen sessie) na afloop maakt een antropoloog de opmerking dat vele toeristen het Amazone gebied intrekken om daar foto’s en films te nemen. Maar het verschil met de toeristen is dat de Franse cineasten, voor een periode van zes jaar twee maanden bij de Wayana stam doorbrachten . Deze toewijding en oprechte aandacht kun je voelen en zien in met name de voortreffelijke wijze, waarop de gezichten van de Amazone Indianen in beeld zijn gebracht.

Jaap Mees

Deel 3 IDFA 2016: Een film over de vrouwelijke ontdekkingsreiziger Gertrude Bell en ‘How to meet a Mermaid’ van Coco Schrijber.

 * Fotorechten IDFA 2016.