Verslagen / Federico Fellini in Eye filminstituut

Federico Fellini: Magiër en alchemist

Na mooie exposities over Stanley Kubrick en Johan van der Keuken staat nu Federico Fellini (1920-1993) centraal in filminstituut Eye.Al zijn films worden vertoond en in de tentoonstelling komen vele facetten van zijn virtuoze talent aan bod.

BORSTEN

Fellini The Exhibition laat een keur aan filmfragmenten, cartoons, geschilderde affiches en fanmail zien. Het rijke oeuvre van Fellini wordt niet chronologisch maar thematisch behandeld. Met onderwerpen als het circus, zijn werkwijze, de muziek van Nino Rota, zijn biografische verbeelding en zijn imposante Droomboek met schetsen en aantekeningen van de Maestro. Federico Fellini begon als cartoonist bij het satirische blad Marco Aurelio. Hij is altijd blijven tekenen, zijn films ontstonden vaak uit wat krabbels op papier. Betty Boop- achtige wezens met grote boezem en dikke billen. Als jongetje van 7 werd hij bijna dood geknuffeld door een vrouw met gigantische borsten. Zie ook de film AMARCORD, dit verklaart wellicht Fellini’s obsessie met reusachtige vrouwen. In een andere zaal komt Fellini’s liefde voor het circus aan de orde. Bijvoorbeeld te zien in zijn films LA STRADA, waarin een rauwe boeienkoning met een charmant, uitgebuit vrouwelijk clowntje ( Giulietta Masina, zijn vrouw) rondreist. En zijn film I CLOWNS is zelfs volledig aan het circus gewijd.

Otto e mezzo

In de Exhibition krijgt zijn misschien meest bekende film LA DOLCE VITA wel erg veel ruimte. Waarschijnlijk door de beroemde Trevi fontein scene met Anita Ekberg en Marcello Mastroianni, en de ontdekking in deze film van het woord paparazzi. Maar persoonlijk vind ik OTTO E MEZZO ( acht en een half) veel beter en poëtischer. Hierin zien we een film regisseur, gespeeld door een magnifieke Mastroianni, in een creatieve crisis. Hij weet niet meer hoe hij zijn nieuwe film moet voltooien. Dan besluit hij dáarover een film te maken, zijn gehannes met de producent, zijn vrouw en vriendinnen die constant aandacht nodig hebben, zijn hongerige fans en zijn tedere herinneringen aan zijn ouders in een kuuroord en idyllische jeugd. Alle elementen scenario, spel, camera, licht, de sets en geluid zijn een eenheid in deze film.

Exhibitionisme

Ook films als LA STRADA, AMARCORD en LA NOTTE DI CABIRIA, die allen Oscars wonnen, vind ik veel boeiender dan LA DOLCE VITA.

Belangrijke facetten in het veelzijdige oeuvre van Fellini zijn, de onvergetelijke variété muziek van hof componist Nino Rota, zijn zwierige joie de vivre, de trouwe samenwerking met zijn ontwapende vrouw en muze Giulietta Masina en goede vriend Marcello Mastroianni. In een begeleidende tekst in de expositie roemt Fellini zijn hechte vriendschap en een overdreven neiging tot exhibitionisme. Iets wat Fellini ook niet vreemd is. Dit absurdistische exhibitionisme en gekunsteldheid worden hem door sommige critici verweten. Maar zijn films zijn niet realistisch, maar droomachtige uitvergrotingen van de werkelijkheid. Fellini filmt met een ongelooflijke levenslust, visuele virtuositeit en een aanstekelijke plezier. Hij is de Picasso onder de filmmakers. Altijd is er de knipoog, nooit neemt hij zichzelf te serieus. Ook heeft hij een goed gevoel voor humor. Kijk maar naar de “Modeshow voor geestelijken” uit zijn film ROMA. Priesters op rolschaatsen, een opgesmukte Paus en nonnen met ‘fladderende’ witte kapjes. Hilarisch!

Cinecitta

Fellini maakte de meeste van zijn films in zijn artistieke thuis: studio Cinecittá bij Rome. Hier realiseerde hij beelden uit zijn viriele fantasie op een volkomen gecontroleerde manier. Als een schilder in zijn studio. Hij hield vooral van de stilte in de studio voor een nieuwe productie. Een leeg canvas wat hij dan tot leven kon wekken tot in elk detail.

Opmerkelijk, zo laat de expositie zien, is dat Fellini zijn ideeën vaak haalde uit de media, vooral kranten en tijdschriften. Hij zag foto’s van Anita Ekberg in een reclame: drink meer melk! En dat inspireerde hem tot zijn klassieke scene in de Trevi fontein in La Dolce Vita met Marcello Mastroianni. Voor diezelfde film hoorde hij van het Wonder van Terni, een vrouw die sprak op televisie over de verschijning van God aan haar. Dit kreeg veel aandacht in de pers. Fellini zette dit gegeven direct in scene en liet twee kinderen dit mystieke voorval navertellen aan de toegestroomde paparazzi.

Onbewuste

Federico Fellini’s films gaan vooral over archetypes in een uniek Felliniaans universum. Hij was een grote bewonderaar van Carl Gustav Jung. Zijn ideeën hebben Fellini enorm beïnvloed. In het boek Gesprekken met Fellini van Giovanni Grazzini zegt Fellini: “ Het individu drukt zichzelf uit door middel van zijn dromen. Het meest geheime, mysterieuze en ongeëxploreerde gebied van zichzelf, dat overeenkomt met het onbewuste. Zo doet de mensheid dat door kunstenaars voort te brengen. Zij verbeelden de dromen van de mensheid als zodanig. “

• Fellini The Exhibition is te zien tot en met 22 september in Filmmuseum Eye.
• In september wordt Fellini geëerd in Rome met manifestaties georganiseerd door onder andere Roberto Benigni en Giuseppe Tornatore.

Jaap Mees