Verslagen / 3e verslag IDFA: een Zeemeermin en oer Britse ontdekkingsreiziger

In deel 3 van mijn IDFA verslagen:  ‘How to meet a Mermaid’ van Coco Schrijber over de verwoestende kracht en de schoonheid van de zee. ‘Letters from Baghdad’ een voornamelijk uit bijzondere zwart-wit archief beelden opgebouwde documentaire over ontdekkingsreiziger en archeoloog Gertrude Bell (1868-1926.) Deze pittige dame reisde veel in het Midden –Oosten en had de bijnaam de ‘vrouwelijke Lawrence of Arabia’.

How to meet a Mermaid

‘How to Meet a Mermaid’ is een buitengewone film gemaakt met veel lef. Vooral inhoudelijk en qua vorm heeft de film een existentiële scoop,  met grote thema’s als dood, zelfmoord en catharsis. In aanpak vergelijkbaar met een andere Nederlandse groots opgezette film: ‘Four Elements’ van Jiska Rickels, waar we al een tijdje niets meer van hebben gehoord, na haar documentaire over de bandoneon in 2011.

De Mermaid heeft drie verhaallijnen, waarbij de zee een hoofdrol speelt. Het beste is een persoonlijk verhaal over Schrijber’s eigen broer Lex, die in 2000 verdween bij het duiken in de zee bij Egypte. We zien in het begin Coco Schrijber’s handen  op het strand een stapeltje maken van zijn kleren met een duikers mes  bovenop, zoals hij dat ook had gedaan voor hij zijn laatste duiktocht ging maken. Zij is hoorbaar aangedaan. De filmmaker interviewt  haar vader en psychiater van Lex. Het tweede verhaal gaat over Miguel uit Porto Rico die net een zoontje heeft gekregen. Hij geeft les in plank surfen en zijn droom is om met die surfplank de zee over te steken naar Amerika, om daar een beter leven te vinden. Met zijn daar verdiende geld zou hij zijn jonge gezin ruimer kunnen  onderhouden. De derde lijn past gevoelsmatig en qua beeld niet erg in deze docu. Over een meisje wat overboord zou zijn gesprongen van een groot mondain cruiseschip na een ruzie. De mooie en ongepolijste natuurbeelden van de zee en omgeving in Egypte en Porto Rico, contrasteren te veel met de materialistische, glamour wereld van een zee cruiser.

De finale van How to meet a Mermaid is adembenemend mooi gefilmd en heeft een sterke emotionele impact. Coco wordt overgehaald te gaan duiken in dezelfde zee waar haar broer is verdwenen. Zij overwint haar weerstand en komt op deze wijze in het reine met de dood van haar broer. Een klassieke catharsis. Als het ware overwint zij haar doodsangst,  om dan een wonderbaarlijk nieuwe flora en fauna wereld te ontdekken.

Letters from Baghdad

Een wonderlijke nieuwe wereld, maar heel anders, ontdekt ook de avontuurlijke Gertude Bell, bij haar vele reizen in het Midden- Oosten, aan het einde van de 19e eeuw en het begin van de 20e. De film is gemaakt door het Amerikaanse duo, regisseur/producent Zeva Oelbaum en regisseur en editor Sabine Krayenbühl. De nauwgezette jarenlange research van hen komt in de documentaire tot uiting. 

In chronologische volgorde met fraaie vaak nooit vertoonde archiefbeelden, wordt dit opmerkelijke verhaal verteld over Gertude Bell een invloedrijke en heldhaftige archeoloog en ontdekkingsreiziger. Zij rekende T.E.Lawrence, Churchill en koning Faisal van Syrië tot haar vrienden. Lange tijd is haar naam uit de analen van de geschiedenis weggehouden, alleen omdat zij een vrouw was. Gelukkig zijn de tijden veranderd. In zoverre dat vrouwen erkend worden voor wat zij hebben bereikt, want ook toen al was het Midden-Oosten net als nu een gevaarlijk en onrustig gebied, waar vele conflicten werden uitgevochten.

Belangrijke tijdgenoten als T.E.Lawrence en hoge gezagvoerders, worden nagespeeld door voornamelijk Engelse acteurs in sepia kleuren. De teksten die zij vertolken zijn authentiek. De film is namelijk grotendeels geconstrueerd met fragmenten uit brieven, documenten en dagboeken van Gertrude Bell. Haar stem is van de bekende Britse actrice Tilda Swinton, die ook een van de uitvoerende producenten is. Samen met de van Hollandse origine Thelma Schoonmaker, de vaste editor van Martin Scorsese. De volgende zin  uit de film blijft hangen en is typerend voor het klimaat in het Midden –Oosten van toen. “Every newcomer is an enemy, till you known to be a friend.”

 Jaap Mees

* Alle foto rechten IDFA 2016.