Terrence Malick

Tree of Life Magnum Opus van Terrence Malick

Jaap Mees

Terence Malick

The Tree of Life van Terrence Malick (1943, Illinois, V.S. ) werd op het laatste filmfestival in Cannes Mei 2011 terecht bekroond met de Gouden Palm voor Beste Film. De film speelt zich af in het Amerikaanse Texas van eind jaren vijftig . Het gaat over een gezin met een strenge, stugge vader ( Brad Pitt ) en een liefdevolle en zachtaardige moeder ( glansrol Jessica Chastain ) en hun drie zonen.

De film is een respectvolle en lyrische meditatie op het leven. Jack de oudste zoon is de spil van het verhaal. Hij wordt erg overtuigend gespeeld door de jonge Hunter Mc Cracken met een soort naar binnen gerichte woede. Sean Penn vertolkt de oudere Jack die terugblikt op zijn leven, waarbij hij kijkt naar zijn jeugd, het opgroeien met zijn twee jongere broers en de herinnering aan zijn ouders. De film laat twee visies op het leven zien: de weg van de natuur, hard en meedogenloos, gesymboliseerd door de vaderfiguur en de weg van de liefde en de genade vertolkt door de moeder.

Het bijzondere van Malick en zijn Mexicaanse cameraman Emmanuel Lubezki is, dat hij deze jeugdherinneringen op een uiterst filmische en vloeiende manier verbeeldt. Hierbij vullen de camerabewegingen en de soepele montage van Hank Corwin en zijn team elkaar naadloos aan. De camera is continu in beweging, de uitspraak van filmfilosoof André Bazin bevestigend dat de kracht van cinema zit in de beweging van de camera. Doordat Malick zijn eigen verleden zo precies, poëtisch en vol sprekend detail weet te verfilmen, brengt hij de kijker in contact met zijn eigen herinneringen.

De persoonlijke verhaallijn van de opgroeiende jongens, wordt doorsneden met adembenemende natuurbeelden van de elementen water, vuur, aarde, lucht en het ontstaan van het leven. In al deze beelden speelt Malick op sublieme wijze met licht en donker. Deze beelden van de creatie van het leven op aarde, verschijnen in de film na een indringende vraag van de moeder. Nadat zij haar zoon heeft verloren in de Vietnam oorlog, richt zij zich rechtstreeks tot God met de vraag: “Waar was U?”.

Dit is ook een belangrijk element in The Tree of Life. Niet alleen de moeder maar ook Jack richt zich vaak tot God met prangende vragen als: “Hoe ben ik U kwijtgeraakt?”. Deze existentiële vragen zouden in de handen van een mindere filmmaker makkelijk als gekunsteld over kunnen komen. Maar vooral door zijn uitgekiende casting van met name de sublieme Hunter Mc Cracken als de kleine Jack en de natuurlijke verstilde schoonheid van Jessica Chastain weten ze juist diep te ontroeren.

Bovendien is bijna elk beeld vervuld van magie en respect voor al wat leeft. Juist deze liefdevolle blik op de wereld van Terrence Malick maakt deze film zo buitengewoon. Erg mooi zichtbaar wordt dit wanneer de moeder buiten loopt in de tuin en er plotseling een vlinder op haar hand gaat zitten of het ontroerende beeld van de vader die met zijn grote hand een kleine baby voet voorzichtig aanraakt, net na de geboorte.

Ook met twee uitgekiende en perfect getimede montage scènes toont Terrence Malick zijn grote vakmanschap. De eerste, ongeveer halverwege de film met de magnifieke Die Moldau van de Tsjechische componist Smetana op de geluidsband. Met beelden als de moeder spelend met de plantensproeier in de zomerse tuin, de schaduwen van kinderen op de straat, de vitrage opbollend in de wind,en vader die in huis piano speelt en door de open tuindeur zien wij zijn zoon spontaan invallen op zijn gitaar.

De andere montage is een indrukwekkende scène als de vader met zijn familie naar de kerk is geweest en hij zichtbaar aangedaan een kaarsje opsteekt na een preek over Job, gadegeslagen door Jack. Er klinkt muziek van Bach. Daar voel je wat sympathie voor de strenge vader, die zoals later blijkt zijn zoons wil harden om het leven beter aan te kunnen. De slotscène speelt zich af in het hiernamaals. De moeder stem zegt: “Het leven gaat in een flitst voorbij, tenzij je lief hebt”. Deze voice - over op het eind is op het randje moralistisch, omdat er gepretendeerd wordt iets echt nieuws te zeggen.

Terrence Malick maakte met The Tree of Life zijn Magnum Opus. Een virtuoos, spiritueel en subtiel filmgedicht, dat je tot elke cel van je wezen laat beseffen wat het betekent om te leven.