Recensies / Fuocommare: een humane film over Lampedusa die iedereen moet zien

Fuocoammare dat vuur in de zee betekent, is een film over het immense vluchtelingen probleem in Lampedusa. Tienduizenden vluchtelingen voornamelijk uit Afrika en Syrië wagen hun leven in gammele bootjes, op zoek naar een menswaardig bestaan. De film gemaakt door de Italiaan Gianfranco Rosi won zeer terecht een Gouden Beer voor Beste Film in het filmfestival in Berlijn. Iedereen die een idee zou willen krijgen van hoe het vluchtelingen probleem er echt uit ziet, zou deze film moeten zien.

Fuocoammare opent met Samuele een jongen van een jaar of tien, die in een pijnboom klimt om een stuk hout af te snijden. Hiermee gaat hij een katapult maken om samen met zijn vriendje op vogels te schieten. Beelden van dit opgroeiende joch in Lampedusa worden afgewisseld met beelden van vluchtelingen, die in folie overlevingsdekens uit hun gammele bootjes worden gehaald. Zij zijn er slecht aan toe, ondervoed, uitgedroogd en vaak ziek. Als kijker krijg je een goede indruk hoe het is om een vluchteling te zijn in deze overlevingstocht.

Erbarmelijk

In een van de indrukwekkendste scènes zien we een groep Afrikanen uit Eritrea. Op  half gezongen, half gedeclameerde wijze maakt een van de zwarte Afrikanen duidelijk wat voor erbarmelijke tocht zij achter de rug hebben. Zij vluchten met gevaar voor eigen leven uit hun land, trekken dagen door de woestijn zonder water, worden in de gevangenis gegooid in Libië  en moeten met hun laatste geld de overtocht wagen in een krakkemikkig bootje. Een derde van de boot vluchtelingen overleeft de barre reis niet. Schrijnend is ook dat sommige grotere boten verdeeld zijn in drie klassen:  het duurste bovendek ( 1e klas), het goedkopere  binnendek ( 2e klas) en het minst dure ruim( 3e klas) waar het zo heet is dat veel mensen al gestikt zijn, voordat de boot Lampedusa heeft bereikt. 

* Arts in Fuocoammare.

Slapeloze nachten

Filmmaker Gianfranco Rosi (Boatmen, Sacro Gra) laat slechts zien en onthoudt zich van commentaar. Een goede keuze, want de beelden spreken voor zich. Erg ontroerend is een gesprek met een arts die de slachtoffers onder de vluchtelingen moet identificeren. Hem wordt gevraagd of na een groot aantal doden, zijn werk geen routine wordt. Hij antwoordt op kalme wijze dat het identificeren van omgekomen mensen, waaronder veel vrouwen en kinderen, hem altijd slapeloze nachten bezorgt en dat altijd zo zou blijven.

Oorlog

In een aangrijpende scène toont Rosi hoe er diverse overledenen en half dode Afrikanen in een sloep worden gelegd. Nadat de hulpverleners in witte pakken en met mondkapjes op hun werk gedaan hebben, blijven ze nog minutenlang stil staan kijken over de zee. Op het einde zien we Samuele net doen of hij een denkbeeldig geweer laadt en dan afschiet. Hij imiteert de handeling. Eerder deed hij dit al enkele keren in de film met zijn vriendje. Waarom denk je, als je net zulke triest stemmende beelden hebt gezien van de overleden vluchtelingen? Maar dan wordt het duidelijk: de schietbewegingen doen je denken aan oorlog voeren en laat nu net al die vreselijke oorlogen de hoofdoorzaak zijn van al die tienduizenden vluchtelingen.

 Jaap Mees