Recensies / Fijnzinnige Tokyo Story van Ozu in nieuwe print

 Van de drie grote Japanse filmmakers Kurosawa, Mizoguchi en Ozu, staat van deze laatste filmmaker Tokyo Story het hoogste in de top 100 beste films ooit. Een groep internationale filmmakers en critici zetten in 2012 Tokyo Story op respectievelijk de eerste en derde plaats. Dit is te lezen in het Britse filmblad Sight and Sound. Filminstituut Eye organiseert nu een klein Ozu retrospectief, waarvan sommige titels ook in andere Nederlandse steden te zien is. Deel 3 in de serie Film Van De Week.

Melancholiek

Eigenlijk zouden alle mensen, van wie een of beide ouders nog leven deze film moeten zien. Yasujiro Ozu (1903-1963) maakte deze melancholieke en ontroerende film in 1953. Het gaat over een ouder echtpaar, die in een afgelegen provincie in Japan woont. Zij besluiten hun kinderen en kleinkinderen, die zij weinig zien, op te zoeken in Tokyo. Zij zijn vrij fragiel, maar hebben er een lange treinreis voor over. De kinderen getrouwd en gesetteld, hebben een eigen leven en lijken niet veel tijd in te willen inruimen voor hun ouders. Een schoonzoon wordt weggeroepen voor een patiënt, net als hij de dag met zijn schoonouders wil doorbrengen. Een andere dochter komt het ook niet goed uit, als haar ouders bij haar komen logeren. Ze moet net een workshop geven. Zij besluit in overleg met haar man, de ouders op hun kosten naar een vakantieoord te laten gaan.

Setsuko Hara

 Daar aangekomen is de slaapkamer van de grootouders net boven een concertzaal, ze doen geen oog dicht. Snel houden ze het voor gezien. De enige die wel tijd en echte aandacht voor hen heeft is hun schoondochter Noriko, die getrouwd was met hun zoon die overleden is. Noriko woont in een kleine flat en werkt in een bedrijfje. Vergeleken met de anderen, heeft zij het minst en geeft zij het meest. Zij wordt gespeeld door de vriendelijke en knappe Setsuko Hara, die ook in Ozu’s Late Spring en Early Summer verschijnt. Hara groeit dankzij Ozu films uit tot een van de meest geliefde filmactrices in Japan.

Ooghoogte

De grootouders blijven bescheiden en tevreden met alles wat ze krijgen. Ze veroordelen hun kinderen niet voor hun gedrag, maar tonen begrip. Omdat het hier gaat over een opnieuw uitgebrachte klassieke film is het niet erg om de plot weg te geven. Als de grootouders na een lange reis weer thuis komen, overlijdt de vrouw binnen enkele dagen. De jongste zoon komt te laat om nog afscheid van haar te nemen. Snel na de begrafenis gaan de kinderen weer naar huis, alleen Noriko blijft nog even. Als dank voor haar medeleven krijgt ze van de grootvader het horloge van zijn vrouw.

Het is volkomen begrijpelijk dat Tokyo Story zo hoog genoteerd staat bij de filmliefhebbers. Het is een subtiel verteld verhaal doordrenkt met melancholie. Speciaal voor zijn films ontwikkelde Ozu een speciaal tweepotig laag statief zodat hij op ooghoogte van zijn personages kan filmen. In Japen is het gebruikelijk om op de grond op tatami-matjes te zitten.

Zonder effectbejag

Ozu observeert zijn personages met veel compassie en aandacht voor significante details. Zo loopt de grootvader kort na het overlijden van zijn vrouw buiten op haar typische schoenen. Ozu’s camera beweegt nauwelijks, alleen als het te filmen onderwerp  zelf beweegt, zoals een trein, boot, of lopende schoolkinderen. Er zijn nog weinig filmmakers van deze tijd, die met zo’n eenvoud en zonder enig effectbejag filmen. Niet verwonderlijk dat grote cineasten als Rohmer, Wenders en Jarmusch door Ozu beïnvloed zijn. Typerend is de volgende uitspraak van Ozu: ‘Uiteraard moet een film enige structuur bezitten, anders is het geen film, maar ik vind een film niet goed als er te veel actie of drama inzit.”

Meer informatie over het Ozu retrosepctief: www.eyefilm.nl\ozu