Interviews / Interview met Urszula Antoniak

Urszula Antoniak:

'Je hoeft je personages niet te begrijpen, maar je moet ze wel geloven.'

Urszula Antoniak

'Nothing Personal' gaat over een meisje (Lotte Verbeek), die alles achterlaat in Nederland om in Ierland zichzelf terug te vinden. In het mooie en ruige Connemara ontmoet ze een teruggetrokken levende oudere man( Stephen Rea, Oscar genomineerd voor The Crying Game). Ze maken een deal, in ruil voor kost en inwoning, gaat zij voor hem in de tuin werken en koken. Op voorwaarde dat ze elkaar geen persoonlijke vragen stellen, vandaar de titel. Er wordt subliem geacteerd, in een bijzonder origineel scenario van Antoniak, dat prachtig in beeld wordt gebracht door de pas afgestudeerde cameraman Daniël Bouquet. Bovendien laat regisseur Urszula Antoniak de film ademen door weinig uit te leggen en niet alles dicht te plamuren, zodat de verbeeldingskracht van de kijker wordt gestimuleerd.

Bijlmer Odysee
Het grote succes van Nothing Personal komt niet helemaal uit de lucht vallen. In 2004 viel Urszula Antoniak al op met de uitstekende geacteerde telefilm Bijlmer Odyssee. Over een jongen(Egbert Jan Weeber) die een meisje( Katja Herbers) ontmoet in een disco. Hij brengt haar terug naar haar flat in de Bijlmer, gaat wat eten kopen en kan haar dan niet meer terugvinden in de betonnen jungle.

Urszula Antoniak:
 "Ik studeerde productie aan de filmschool in Katowice (Polen). Productie was zo'n beetje het enige vak in de filmindustrie waarmee je behoorlijk kon verdienen. Mijn vader was een echte cinefiel, hij bekeek alles wat er te zien was. Ook op de Poolse televisie waren regelmatig films te zien van Bunuel, Bergman, Fellini en Antonioni. Het Communistische regime probeerde de arbeiders cultuur bij te brengen. Films uit Hollywood werden gezien als goedkoop amusement, die werden dan ook niet uitgezonden.
Later ging ik naar de filmacademie in Amsterdam, waar ik bij de Belgische filmdocent Harry Kümel( Eline Vere) veel Hollywood klassiekers zag zoals All About Eve bijvoorbeeld.
Ik sprak nauwelijks Nederlands en nam de lessen met een casetterecorder op en luisterde ernaar op de weg nar huis. Dat is een perfecte manier om een vreemde taal te leren. Sommige docenten immiteerde ik dan als een papegaai. Ik vond dat de aspiraties van de meeste studenten op de filmacademie tegenvallen.In Polen was ik gewend aan filmstudenten, die de hemel wilden bestormen. Er was meer passie en gedrevenheid. Hier vonden studenten het belangrijker een baantje bij de televisie te vinden. Het is in Amsterdam echt een beroepsopleiding.In Polen was televisie een door de staat gesubsidieërde propaganda machine.

Nothing personal
Op financiel gebied is het maken van speelfilms geen vetpot. Ik werkte ongeveer twee jaar aan 'Nothing Personal', van scenario tot eindmontage. Wat ik verdien in twee jaar krijgen sommigen commercial makers in 10 dagen. Misschien is dat ook een van de redenen dat vrouwlijke filmmakers meer durven op filmgebied, omdat ze geen hypotheek hoeven te betalen. Er is nu echt sprake van een doorbraak van vrouwelijke filmmakers. Jiska Rickels( 4 Elements), Nanouk Leopold( Guernsey), Simone van Dusseldorp( Diep), Eugenie Jansen ( Calimucho), Froukje Tan ( Links) en Esther Rots( Kan door Huid Heen).En natuurlijk Urszula zelf niet te vergeten.(J.M). Misschien moeten manlijke filmmakers zich gaan herdefineëren.

In Internationale filmfestivals heb ik geleerd dat er ongeveer 1500 films per jaar worden gemaakt in Europa. Je moet een hele goede film maken om je te onderscheiden of op een andere manier opvallen. Een filmmaker is een kunstenaar, maar je moet ook goed weten in welke business je werkt. Wat er gemaakt wordt en wat de nieuwe trends zijn.
Laatst zei producente Stienette Bosklopper( Circe films), dat veel Nederlandse filmmakers films maken alsof ze op de maan hebben geleefd. Ze zien weinig buitenlandse films.
Als je een film maakt in een speciaal genre, moet je je daar goed in verdiepen.
Er worden nu goede films gemaakt in Zuid-Amerika.Makers als Lucretia Martel uit Argentinië (De vrouw zonder Hoofd) en Allesandro Gonzales Innaritu uit Mexico (Babel).

Andere filmmakers die ik goed vind zijn Jos de Putter ( Het is een Schone Dag geweest), Claire Denis (Beau Travail),de Koreaanse filmmaker Park Chan wook ( Old Boy), die heel fantasierijk is en een totale andere manier van denken heeft.

Het thema van 'Nothing Personal' is de behoefte aan eenzaamheid die net zo menselijk is als intimiteit.In onze Westerse samenleving wordt eenzaamheid geassocieërd met zieligheid. In deze tijd waarin veel mensen alleen leven, kan het ook een bewuste keuze zijn, een privilége om jezelf te ontwikkelen, boeken te lezen en te reflecteren. Zoals Anne (Lotte Verbeek) in de film, zij koestert haar eenzaamheid. Het is wel opvallend dat mannen de film anders interpreteren dan vrouwen. Mannen denken vaak dat Anne getraumatiseerd is en zich aggressief gedraagt. Vrouwen zien haar als sterk en onafhankelijk. Waarom ik zo weinig achtergrond van de personages geef? Ik vind het niet zo belangrijk dat je de personages begrijpt, maar wel dat je ze gelooft. Ik heb dat van Michael Haneke (Caché). Hij zegt dat je een herkenbare situatie moet neerzetten, maar niet een begrijpelijke. In veel Hollywood films moeten karakters altijd sterke beweegredenen ( motivations) hebben. Dat werkt vaak averechts vind ik, omdat wanneer je kunt aflezen wat een personage gaat doen, het oninteressant wordt en onecht.

Poëtisch
Het is een hele overgang van het maken van een telefilm naar een eerste speelfilm. Het maakte me in het begin onzeker. Je moet de aandacht van het publiek 90 minuten vasthouden en hen iets wezenlijks geven. We hadden 26 draaidagen in Ierland, Spanje en Nederland. De montage duurde 8 weken. In 'Nothing Personal' weten de hoofdpersonages net zo veel van elkaar als het publiek. De film is al in diverse landen vertoond. Overal wordt er ook anders gereageerd. Italianen reageren emotioneel: fantastisch! Duitsers: unheimlich schön. Argentijnen: wow, te gek! Polen: wat poëtisch. Zweden: het heeft iets van Ingmar Bergman. Over het algemeen vonden jongeren het goed dat er weinig over de achtergrond van de karakters wordt prijsgegeven. Ouderen hebben daar meer moeite mee. Ze vragen; wat is er met Anna gebeurd? Hoe kan zo'n mooi meisje zo aggressief zijn? De casting is erg belangrijk, bij minder charismatische acteurs zou de film minder goed zijn.We hebben nog gedacht om Rutger Hauer te casten voor de rol van de man, het is Stephen Rea geworden, hij is niet altijd makkelijk, vrij 'moody', maar wel erg professioneel en ervaren. Lotte Verbeek had pas een paar films gemaakt. Zij heeft een mysterieuse schoonheid en is erg intelligent.
We hebben niet gerepeteerd met de acteurs, ze leerden elkaar pas een avond voor de draaiperiode kennen. Het was een risico omdat je hun werkwijze vantevoren niet wist.
De eerste week was erg moeilijk, het was m'n eerste film, wat me wat angstig maakte, terwijl ik goed wist wat ik wilde. Soms week ik af van het scenario en bouwde spontane invallen in, een soort guerilla filmen. Het weer veranderde ook voortdurend, wat de continuiteit niet bepaald eenvoudig maakte.

In essentie gaat de film over de diverse fasen van een relatie. Het begint met eenzaamheid, dan ontmoet je iemand, je voelt je met diegene op je gemak, wat kan uitmonden in een huwelijk. Uiteindelijk gaat een van beiden dood of verlaat de een de ander. Net als een verhaal
eigenlijk: een begin, midden en einde. Natuurlijk kunnen ze in de tijd dat ze bij elkaar zijn ook gelukkig worden. In de film wordt dat getoond als één hele mooie dag die ze samen doorbrengen. Het wordt samengevat.

CODE BLUE
In mijn volgende film 'Code Blue' gaat het over een verpleegster in een ziekenhuis, die mensen helpt sterven. Zij voelt intuïtief aan welke mensen, die erg ernstig ziek zijn, niet langer meer willen leven. Onvrijwillige euthenasie daar gaat het over. Net als in 'Nothing Personal' hoef je haar niet te begrijpen, maar ze moet echt overkomen. De verpleegster is een engel des doods.Hoe ik aan dit extreme onderwerp kom? Het gaat over de angst voor de dood als laatste taboe. We ontkennen de dood. Het sterven is geen onderdeel meer van het leven, zoals het ooit was. Mijn vriend van 40, van wie ik 12 jaar erg veel heb gehouden, is 4 jaar geleden overleden aan kanker. Ik heb de hele odyssee van de chemotherapie meegemaakt. Het onderscheid wat er in de maatschappij gemaakt wordt tussen zieke en gezonde mensen. Mensen willen het sterven niet onder ogen zien. Vaak wordt je als patiënt niet meer gezien als een mens met een ziekte, maar meer als een ziektebeeld of object. In zekere zin moet dat ook wel, anders zouden artsen je niet kunnen behandelen. Ze moeten emoties en gevoelens erbuiten houden, anders kunnen ze hun werk niet goed doen. In 'Code Blue' kan de verpleegster geen emoties meer beleven op een normale manier, haar enige echte intimiteit is mensen te assisteren bij het sterven. De film wordt helemaal van haar point of view gemaakt, zodat je hopelijk met haar kunt meevoelen. Ik ga het zo eerlijk mogelijk proberen te maken, ik heb iets wezenlijks meegemaakt, dat geeft dit project een grote urgentie. Al mijn films zijn persoonlijk, maar zeker niet puur autobiografisch, want altijd gefilterd door reflectie, ervaring en humor.'

Jaap Mees