documentaire Jan Mankes

* Jan Mankes (foto Jaap Mees)

Een paar dagen geleden stond er in de krant dat de culturele sector een omzetdaling van 62% heeft. Volgens het Uitvoeringsinstituut voor Werknemers en Verzekeringen (U.W.V) is dat relatief gezien het grootste omzetverlies van alle sectoren. Dit is voornamelijk veroorzaakt door de Coronacrisis. Wat heeft dat voor gevolgen voor kunst en cultuur in het algemeen en de beeldende kunst in het bijzonder?

In deze laatste sector was de fijnschilder Jan Mankes (1889-1920) werkzaam. Hij koos er bewust voor om de landschappen uit zijn buurt te schilderen. En met name dieren groot en klein en mensen uit zijn directe omgeving. Het grootste deel van zijn leven als beeldend kunstenaar, woonde hij in het kleine Friese landelijke dorp De Knijpe (1909-1915) en later in het bosrijke Eerbeek (1916-1920) in Gelderland.

Toen hij in zijn latere leven tuberculose kreeg, was hij nog meer dan ervoor aan huis gebonden. Hij bleef dichtbij huis om zijn onderwerpen te schilderen die hem nauw aan het hart lagen. Zoals dieren en mensen uit zijn eigen omgeving: zijn vrouw Annie Zernike, de landarbeider Douwe zijn vader Beint. Als je op jezelf teruggeworpen wordt door een ernstige ziekte of het verlies van een dierbare, kun je je ervan bewust worden wat echt belangrijk is in het leven en wat niet.

Ik weet dat uit eigen ervaring omdat ik meerdere keren in mijn leven ernstig ziek geweest ben (ziekte van Hodgkin en een fikse longontsteking). Cruciaal worden dan begrippen als vriendschap, liefde, compassie, creativiteit en solidariteit. Je gaat de confrontatie aan met je eindigheid en dat roept vragen op die gepaard gaan met verinnerlijking, verstilling, bezieling en spiritualiteit.

Dat is de hoofdreden, de verinnerlijking en bezieling, dat ik er zo gebrand op ben om een documentaire over Mankes te maken. Ik herken dat in het poëtisch realistische werk van Mankes.

Mankes leven en werk getuigt ervan dat in tijden van nood en tegenslag er innerlijke krachten vrij kunnen komen, die door de beperkingen en obstakels heen kunnen breken. Dat roept boeiende vragen op als wat de eigenlijke en diepere betekenis van kunst is? In dit geval van de visuele kunst van Jan Mankes. Dit gaan we in deze documentaire onderzoeken. Dat is wat de quarantaine van Jan Mankes aan het begin 20e eeuw en de coronacrisis anno 2020 gemeenschappelijk hebben. De vragen van toen zijn nu weer actueel.

Jaap Mees