Actueel / Gek van Surrealisme in Boymans

In museum Boymans van Beuningen in Rotterdam is de grootste expositie in Europa van Surrealisten te zien. Beroemde namen als Salvador Dali, René Margritte, Max Ernst, Man Ray, Paul Delvaux en Roland Penrose. Maar ook minder bekende goden als de voortreffelijke Leonora Carrington en Picabia.

In 1970 bezocht de wereldberoemde surrealist Salvador Dali in hoogsteigen persoon het Boymans museum. Bij de opening van een Surrealisme tentoonstelling. In 1917 wordt de term surrealisme voor het eerst gebruikt door de Franse criticus en dichter Guillaume Appolinaire. Het surrealisme staat voor het irrationele, het mysterieuze en wonderbaarlijke in het leven. De rol van ‘toeval’ is belangrijk. Nu 47 jaar later is er een unieke collectie surrealisten bij elkaar gehaald.

Voornamelijk uit het werk van vier belangrijke Europese verzamelaars, die van grote invloed waren op de ontwikkeling van diverse kunstenaars. De Engelse Gabrielle Keiller, de Brit Edward James, een aristocratische dichter die belangrijk was voor de ontwikkeling van met name Dali en Margritte. Hij gaf deze kunstenaars vele opdrachten en versnelde hiermee hun ontwikkeling . Dan is er het oudere Duitse echtpaar Ulla en Heiner Pietzsch, zij bezitten een van de meest uitgebreide surrealistische verzamelingen.

* Leonora Carrington

De Brit Roland Penrose is een belangrijke verzamelaar van surrealistische en kubistische kunst. Hij was goed bevriend met Picasso, Man Ray en getrouwd met Lee Miller. Geinspireerd door hen ging hij zelf ook kunst maken. Penrose is de oprichter van het Institute of Contemporary Arts (ICA) in Londen, waar ik veel van mijn eigen films heb vertoond. Mijn korte film ‘The Singing Conductor’ over een reggae zingende Jamaicaanse buschauffeur was er een hit.

Als je zegt surrealisme denk je toch vooral aan Dali, Margritte en Man Ray. Van hen zijn beroemde werken te zien als Dali’s rode mond als sofa van Mae West, de schoenen die voeten blijken van Margritte, als ook het fraaie achterhoofd van Edward James in spiegelbeeld.(foto boven) Van Dali de kreeft als telefoon in het wit en in het rood. Man Ray’s bekendste werken zijn Ingres Violin, een vrouw als viool en de vrouw met het Afrikaanse masker:  ‘Black and White’. In het begin van de expositie, na de 1e zaal van de kunstkenner  Gabrielle Keiller, zijn er een aantal uitgekiende prachtig geschilderde werken van Dali te zien.

Paul Delvaux toont enkele grote wat kille en afstandelijke werken van grote naakten in lege vlaktes. Veel mooier en mysterieuzer vind ik zijn ‘Lokroep van de nacht’ en ‘De ontmoeting’ die in een van de laatste zalen hangen.

* Dali

Een van de dingen die me het meest bijblijven is een gebeurtenis die Edward James overkwam in Mexico. Vlakbij het stadje Xilitla zit hij bij een reusachtige waterval, als hij omringd wordt door een zwerm prachtige vlinders. Deze gebeurtenis maakte zo’n indruk op James, zodat hij jaarlijks terugkomt in Xilitla.

Iets van die bijna mythische ervaring is ook terug te vinden in het werk van de opmerkelijke kunstenaar Leonora Carrington(1917-201). Zij was een Mexicaanse die in Engeland woonde en een tijd een relatie had met Max Ernst. Zij maakt heel verfijnde en ongelooflijk originele schilderijen. ( zie foto). Alleen al voor haar werk en sommigen van haar tijdgenoten Fini en Tanning is het de moeite waard om ‘Gek van Surrealisme’ te gaan zien. Nog tot en met 28 mei te bewonderen: surreal or not surreal that’s the question.

Jaap Mees

             https://vimeo.com/202920424  Edward James    

             https://vimeo.com/202921472  Roland Penrose

            https://youtu.be/4XNG36hcJlU   Gabrielle Keiller